|
2
Quid faciat laetas segetes, quo sidere terram
3
vertere, Maecenas, ulmisque adiungere vitis
4
conveniat, quae cura boum, qui cultus habendo
5
sit pecori, apibus quanta experientia parcis,
6
hinc canere incipiam. Vos, o clarissima mundi
7
lumina, labentem caelo quae ducitis annum,
8
Liber et alma Ceres, vestro si munere tellus
9
Chaoniam pingui glandem mutavit arista,
10
poculaque inventis Acheloia miscuit uvis;
11
et vos, agrestum praesentia numina, Fauni,
12
ferte simul Faunique pedem Dryadesque puellae:
13
Munera vestra cano. Tuque o, cui prima frementem
14
fudit equum magno tellus percussa tridenti,
15
Neptune; et cultor nemorum, cui pinguia Ceae
16
ter centum nivei tondent dumeta iuvenci;
17
ipse nemus linquens patrium saltusque Lycaei,
18
Pan, ovium custos, tua si tibi Maenala curae,
19
adsis, o Tegeaee, favens, oleaeque Minerva
20
inventrix, uncique puer monstrator aratri,
21
et teneram ab radice ferens, Silvane, cupressum,
22
dique deaeque omnes, studium quibus arva tueri,
23
quique novas alitis non ullo semine fruges,
24
quique satis largum caelo demittitis imbrem;
25
tuque adeo, quem mox quae sint habitura deorum
26
concilia, incertum est, urbisne invisere, Caesar,
27
terrarumque velis curam et te maximus orbis
28
auctorem frugum tempestatumque potentem
29
accipiat, cingens materna tempora myrto,
30
an deus inmensi venias maris ac tua nautae
31
numina sola colant, tibi serviat ultima Thule
32
teque sibi generum Tethys emat omnibus undis,
33
anne novum tardis sidus te mensibus addas,
34
qua locus Erigonen inter Chelasque sequentis
35
panditur -- ipse tibi iam bracchia contrahit ardens
36
Scorpius et caeli iusta plus parte reliquit --
37
quidquid eris, -- nam te nec sperant Tartara regem
38
nec tibi regnandi veniat tam dira cupido,
39
quamvis Elysios miretur Graecia campos
40
nec repetita sequi curet Proserpina matrem --
41
da facilem cursum atque audacibus adnue coeptis
42
ignarosque viae mecum miseratus agrestis
43
ingredere et votis iam nunc adsuesce vocari.
44
Vere novo, gelidus canis cum montibus humor
45
liquitur et Zephyro putris se glaeba resolvit,
46
depresso incipiat iam tum mihi taurus aratro
47
ingemere et sulco attritus splendescere vomer.
48
Illa seges demum votis respondet avari
49
agricolae, bis quae solem, bis frigora sensit;
50
illius inmensae ruperunt horrea messes.
51
At prius ignotum ferro quam scindimus aequor,
52
ventos et varium caeli praediscere morem
53
cura sit ac patrios cultusque habitusque locorum
54
et quid quaeque ferat regio et quid quaeque recuset.
55
Hic segetes, illic veniunt felicius uvae,
56
arborei fetus alibi, atque iniussa virescunt
57
gramina. Nonne vides, croceos ut Tmolus odores,
58
India mittit ebur, molles sua tura Sabaei,
59
at Chalybes nudi ferrum, virosaque Pontus
60
castorea, Eliadum palmas Epiros equarum.
61
Continuo has leges aeternaque foedera certis
62
inposuit natura locis, quo tempore primum
63
Deucalion vacuum lapides iactavit in orbem,
64
unde homines nati, durum genus. Ergo age, terrae
65
pingue solum primis extemplo a mensibus anni
66
fortes invertant tauri glaebasque iacentis
67
pulverulenta coquat maturis solibus aestas;
68
at si non fuerit tellus fecunda, sub ipsum
69
Arcturum tenui sat erit suspendere sulco:
70
illic, officiant laetis ne frugibus herbae,
71
hic, sterilem exiguus ne deserat humor harenam.
72
Alternis idem tonsas cessare novalis
73
et segnem patiere situ durescere campum;
74
aut ibi flava seres mutato sidere farra,
75
unde prius laetum siliqua quassante legumen
76
aut tenuis fetus viciae tristisque lupini
77
sustuleris fragilis calamos silvamque sonantem.
78
Urit enim lini campum seges, urit avenae,
79
urunt Lethaeo perfusa papavera somno:
80
sed tamen alternis facilis labor, arida tantum
81
ne saturare fimo pingui pudeat sola neve
82
effetos cinerem inmundum iactare per agros.
83
Sic quoque mutatis requiescunt fetibus arva;
84
nec nulla interea est inaratae gratia terrae.
85
Saepe etiam sterilis incendere profuit agros
86
atque levem stipulam crepitantibus urere flammis:
87
sive inde occultas viris et pabula terrae
88
pinguia concipiunt, sive illis omne per ignem
89
excoquitur vitium atque exsudat inutilis humor,
90
seu pluris calor ille vias et caeca relaxat
91
spiramenta, novas veniat qua sucus in herbas,
92
seu durat magis et venas adstringit hiantis,
93
ne tenues pluviae rapidive potentia solis
94
acrior aut Boreae penetrabile frigus adurat.
95
Multum adeo, rastris glaebas qui frangit inertis
96
vimineasque trahit cratis, iuvat arva, neque illum
97
flava Ceres alto nequiquam spectat Olympo;
98
et qui, proscisso quae suscitat aequore terga,
99
rursus in obliquum verso perrumpit aratro,
100
exercetque frequens tellurem atque imperat arvis.
101
Humida solstitia atque hiemes orate serenas,
102
agricolae; hiberno laetissima pulvere farra,
103
laetus ager: nullo tantum se Mysia cultu
104
iactat et ipsa suas mirantur Gargara messis.
105
Quid dicam, iacto qui semine comminus arva
106
insequitur cumulosque ruit male pinguis harenae
107
deinde satis fluvium inducit rivosque sequentis
108
et, cum exustus ager morientibus aestuat herbis,
109
ecce supercilio clivosi tramitis undam
110
elicit. illa cadens raucum per levia murmur
111
saxa ciet, scatebrisque arentia temperat arva.
112
Quid qui, ne gravidis procumbat culmus aristis,
113
luxuriem segetum tenera depascit in herba,
114
cum primum sulcos aequant sata. quique paludis
115
collectum humorem bibula deducit harena.
116
Praesertim incertis si mensibus amnis abundans
117
exit et obducto late tenet omnia limo,
118
unde cavae tepido sudant humore lacunae.
119
Nec tamen, haec cum sint hominumque boumque labores
120
versando terram experti, nihil inprobus anser
121
Strymoniaeque grues et amaris intiba fibris
122
officiunt aut umbra nocet. Pater ipse colendi
123
haud facilem esse viam voluit, primusque per artem
124
movit agros curis acuens mortalia corda
125
nec torpere gravi passus sua regna veterno.
126
Ante Iovem nulli subigebant arva coloni;
127
ne signare quidem aut partiri limite campum
128
fas erat: in medium quaerebant ipsaque tellus
129
omnia liberius nullo poscente ferebat.
130
Ille malum virus serpentibus addidit atris
131
praedarique lupos iussit pontumque moveri,
132
mellaque decussit foliis ignemque removit
133
et passim rivis currentia vina repressit,
134
ut varias usus meditando extunderet artis
135
paulatim et sulcis frumenti quaereret herbam.
136
[Ut silicis venis abstrusum excuderet ignem.]
137
Tunc alnos primum fluvii sensere cavatas;
138
navita tum stellis numeros et nomina fecit,
139
Pleiadas, Hyadas, claramque Lycaonis Arcton;
140
tum laqueis captare feras et fallere visco
141
inventum et magnos canibus circumdare saltus;
142
atque alius latum funda iam verberat amnem
143
alta petens, pelagoque alius trahit humida lina;
144
tum ferri rigor atque argutae lamina serrae, --
145
nam primi cuneis scindebant fissile lignum
146
tum variae venere artes. Labor omnia vicit
147
inprobus et duris urgens in rebus egestas.
148
Prima Ceres ferro mortalis vertere terram
149
instituit, cum iam glandes atque arbuta sacrae
150
deficerent silvae et victum Dodona negaret.
151
Mox et frumentis labor additus, ut mala culmos
152
esset robigo segnisque horreret in arvis
153
carduus; intereunt segetes, subit aspera silva,
154
lappaeque tribolique, interque nitentia culta
155
infelix lolium et steriles dominantur avenae.
156
Quod nisi et adsiduis herbam insectabere rastris,
157
et sonitu terrebis aves, et ruris opaci
158
falce premes umbras votisque vocaveris imbrem,
159
heu magnum alterius frustra spectabis acervum,
160
concussaque famem in silvis solabere quercu.
161
Dicendum et, quae sint duris agrestibus arma,
162
quis sine nec potuere seri nec surgere messes:
163
vomis et inflexi primum grave robur aratri
164
tardaque Eleusinae matris volventia plaustra
165
tribulaque traheaeque et iniquo pondere rastri;
166
virgea praeterea Celei vilisque supellex,
167
arbuteae crates et mystica vannus Iacchi.
168
Omnia quae multo ante memor provisa repones,
169
si te digna manet divini gloria ruris.
170
Continuo in silvis magna vi flexa domatur
171
in burim et curvi formam accipit ulmus aratri.
172
Huic a stirpe pedes temo protentus in octo,
173
binae aures, duplici aptantur dentalia dorso
174
caeditur et tilia ante iugo levis altaque fagus,
175
stivaque, quae currus a tergo torqueat imos,
176
et suspensa focis explorat robora fumus.
177
Possum multa tibi veterum praecepta referre,
178
ni refugis tenuisque piget cognoscere curas.
179
Area cum primis ingenti aequanda cylindro
180
et vertenda manu et creta solidanda tenaci,
181
ne subeant herbae neu pulvere victa fatiscat,
182
tum variae inludant pestes: saepe exiguus mus
183
sub terris posuitque domos atque horrea fecit,
184
aut oculis capti fodere cubilia talpae,
185
inventusque cavis bufo et quae plurima terrae
186
monstra ferunt, populatque ingentem farris acervum
187
curculio atque inopi metuens formica senectae.
188
Contemplator item, cum se nux plurima silvis
189
induet in florem et ramos curvabit olentis.
190
Si superant fetus, pariter frumenta sequentur
191
magnaque cum magno veniet tritura calore;
192
at si luxuria foliorum exuberat umbra,
193
nequiquam pinguis palea teret area culmos.
194
Semina vidi equidem multos medicare serentis
195
et nitro prius et nigra perfundere amurca,
196
grandior ut fetus siliquis fallacibus esset,
197
et, quamvis igni exiguo, properata maderent.
198
Vidi lecta diu et multo spectata labore
199
degenerare tamen, ni vis humana quot annis
200
maxima quaeque manu legeret. Sic omnia fatis
201
in peius ruere ac retro sublapsa referri,
202
non aliter, quam qui adverso vix flumine lembum
203
remigiis subigit, si bracchia forte remisit,
204
atque illum in praeceps prono rapit alveus amni.
205
Praeterea tam sunt Arcturi sidera nobis
206
Haedorumque dies servandi et lucidus Anguis,
207
quam quibus in patriam ventosa per aequora vectis
208
pontus et ostriferi fauces temptantur Abydi.
209
Libra die somnique pares ubi fecerit horas
210
et medium luci atque umbris iam dividit orbem,
211
exercete, viri, tauros, serite hordea campis
212
usque sub extremum brumae intractabilis imbrem;
213
nec non et lini segetem et Cereale papaver
214
tempus humo tegere et iamdudum incumbere aratris,
215
dum sicca tellure licet, dum nubila pendent.
216
Vere fabis satio; tum te quoque, Medica, putres
217
accipiunt sulci et milio venit annua cura,
218
candidus auratis aperit cum cornibus annum
219
Taurus et averso cedens Canis occidit astro.
220
At si triticeam in messem robustaque farra
221
exercebis humum solisque instabis aristis,
222
ante tibi Eoae Atlantides abscondantur
223
Gnosiaque ardentis decedat stella Coronae,
224
debita quam sulcis committas semina quamque
225
invitae properes anni spem credere terrae.
226
Multi ante occasum Maiae coepere; sed illos
227
exspectata seges vanis elusit avenis.
228
Si vero viciamque seres vilemque phaselum
229
nec Pelusiacae curam aspernabere lentis,
230
haud obscura cadens mittet tibi signa Bootes:
231
incipe et ad medias sementem extende pruinas.
232
Idcirco certis dimensum partibus orbem
233
per duodena regit mundi Sol aureus astra.
234
Quinque tenent caelum zonae; quarum una corusco
235
semper sole rubens et torrida semper ab igni;
236
quam circum extremae dextra laevaque trahuntur
237
caeruleae, glacie concretae atque imbribus atris;
238
has inter mediamque duae mortalibus aegris
239
munere concessae divom, et via secta per ambas,
240
obliquus qua se signorum verteret ordo.
241
Mundus, ut ad Scythiam Rhipaeasque arduus arces
242
consurgit, premitur Libyae devexus in austros.
243
Hic vertex nobis semper sublimis; at illum
244
sub pedibus Styx atra videt Manesque profundi.
245
Maximus hic flexu sinuoso elabitur Anguis
246
circum perque duas in morem fluminis Arctos,
247
Arctos Oceani metuentis aequore tingui.
248
Illic, ut perhibent, aut intempesta silet nox,
249
semper et obtenta densentur nocte tenebrae,
250
aut redit a nobis Aurora diemque reducit;
251
nosque ubi primus equis Oriens adflavit anhelis,
252
illic, sera rubens accendit lumina Vesper.
253
Hinc tempestates dubio praediscere caelo
254
possumus, hinc messisque diem tempusque serendi,
255
et quando infidum remis inpellere marmor
256
conveniat, quando armatas deducere classis,
257
aut tempestivam silvis evertere pinum.
258
Nec frustra signorum obitus speculamur et ortus,
259
temporibusque parem diversis quattuor annum.
260
Frigidus agricolam si quando continet imber,
261
multa, forent quae mox caelo properanda sereno,
262
maturare datur: durum procudit arator
263
vomeris obtunsi dentem, cavat arbore lintres,
264
aut pecori signum aut numeros inpressit acervis.
265
Exacuunt alii vallos furcasque bicornis
266
atque Amerina parant lentae retinacula viti.
267
Nunc facilis rubea texatur fiscina virga,
268
nunc torrete igni fruges, nunc frangite saxo.
269
Quippe etiam festis quaedam exercere diebus
270
fas et iura sinunt; rivos deducere nulla
271
religio vetuit, segeti praetendere saepem,
272
insidias avibus moliri, incendere vepres,
273
balantumque gregem fluvio mersare salubri.
274
Saepe oleo tardi costas agitator aselli
275
vilibus aut onerat pomis, lapidemque revertens
276
incusum aut atrae massam picis urbe reportat.
277
Ipsa dies alios alio dedit ordine Luna
278
felicis operum. Quintam fuge: pallidus Orcus
279
Eumenidesque satae; tum partu Terra nefando
280
Coeumque Iapetumque creat saevumque Typhoea
281
et coniuratos caelum rescindere fratres.
282
Ter sunt conati inponere Pelio Ossam
283
scilicet, atque Ossae frondosum involvere Olympum;
284
ter pater exstructos disiecit fulmine montis.
285
Septima post decimam felix et ponere vitem
286
et prensos domitare boves et licia telae
287
addere: nona fugae melior, contraria furtis.
288
Multa adeo gelida melius se nocte dedere,
289
aut cum sole novo terras inrorat Eous.
290
Nocte leves melius stipulae, nocte arida prata
291
tondentur, noctes lentus non deficit humor.
292
Et quidam seros hiberni ad luminis ignis
293
pervigilat ferroque faces inspicat acuto;
294
interea longum cantu solata laborem
295
arguto coniunx percurrit pectine telas,
296
aut dulcis musti Volcano decoquit humorem
297
et foliis undam trepidi despumat aeni.
298
At rubicunda Ceres medio succiditur aestu
299
et medio tostas aestu terit area fruges.
300
Nudus ara, sere nudus; hiems ignava colono.
301
Frigoribus parto agricolae plerumque fruuntur
302
mutuaque inter se laeti convivia curant.
303
Invitat genialis hiems curasque resolvit,
304
ceu pressae cum iam portum tetigere carinae,
305
puppibus et laeti nautae inposuere coronas.
306
Sed tamen et quernas glandes tum stringere tempus
307
et lauri bacas oleamque cruentaque myrta,
308
tum gruibus pedicas et retia ponere cervis
309
auritosque sequi lepores, tum figere dammas,
310
stuppea torquentem Balearis verbera fundae,
311
cum nix alta iacet, glaciem cum flumina trudunt.
312
Quid tempestates autumni et sidera dicam,
313
atque, ubi iam breviorque dies et mollior aestas,
314
quae vigilanda viris. vel cum ruit imbriferum ver,
315
spicea iam campis cum messis inhorruit et cum
316
frumenta in viridi stipula lactentia turgent.
317
Saepe ego, cum flavis messorem induceret arvis
318
agricola et fragili iam stringeret hordea culmo,
319
omnia ventorum concurrere proelia vidi,
320
quae gravidam late segetem ab radicibus imis
321
sublimem expulsam eruerent; ita turbine nigro
322
ferret hiems culmumque levem stipulasque volantis.
323
Saepe etiam inmensum caelo venit agmen aquarum
324
et foedam glomerant tempestatem imbribus atris
325
collectae ex alto nubes; ruit arduus aether
326
et pluvia ingenti sata laeta boumque labores
327
diluit; inplentur fossae et cava flumina crescunt
328
cum sonitu fervetque fretis spirantibus aequor.
329
Ipse pater media nimborum in nocte corusca
330
fulmina molitur dextra; quo maxuma motu
331
terra tremit; fugere ferae et mortalia corda
332
per gentis humilis stravit pavor; ille flagranti
333
aut Athon aut Rhodopen aut alta Ceraunia telo
334
deicit; ingeminant austri et densissimus imber;
335
nunc nemora ingenti vento, nunc litora plangunt.
336
Hoc metuens caeli menses et sidera serva,
337
frigida Saturni sese quo stella receptet,
338
quos ignis caelo Cyllenius erret in orbis.
339
In primis venerare deos atque annua magnae
340
sacra refer Cereri laetis operatus in herbis
341
extremae sub casum hiemis, iam vere sereno.
342
Tum pingues agni et tum mollissima vina,
343
tum somni dulces densaeque in montibus umbrae.
344
Cuncta tibi Cererem pubes agrestis adoret;
345
cui tu lacte favos et miti dilue Baccho,
346
terque novas circum felix eat hostia fruges,
347
omnis quam chorus et socii comitentur ovantes,
348
et Cererem clamore vocent in tecta; neque ante
349
falcem maturis quisquam supponat aristis,
350
quam Cereri torta redimitus tempora quercu
351
det motus incompositos et carmina dicat.
352
Atque haec ut certis possemus discere signis,
353
aestusque pluviasque et agentis frigora ventos,
354
ipse Pater statuit, quid menstrua Luna moneret,
355
quo signo caderent austri, quid saepe videntes
356
agricolae propius stabulis armenta tenerent.
357
Continuo ventis surgentibus aut freta ponti
358
incipiunt agitata tumescere et aridus altis
359
montibus audiri fragor aut resonantia longe
360
litora misceri et nemorum increbrescere murmur.
361
Iam sibi tum a curvis male temperat unda carinis,
362
cum medio celeres revolant ex aequore mergi
363
clamoremque ferunt ad litora, cumque marinae
364
in sicco ludunt fulicae notasque paludes
365
deserit atque altam supra volat ardea nubem.
366
Saepe etiam stellas vento inpendente videbis
367
praecipitis caelo labi noctisque per umbram
368
flammarum longos a tergo albescere tractus;
369
saepe levem paleam et frondes volitare caducas
370
aut summa nantis in aqua colludere plumas.
371
At Boreae de parte trucis cum fulminat et cum
372
Eurique Zephyrique tonat domus: omnia plenis
373
rura natant fossis atque omnis navita ponto
374
humida vela legit. Numquam inprudentibus imber
375
obfuit: aut illum surgentem vallibus imis
376
aeriae fugere grues, aut bucula caelum
377
suspiciens patulis captavit naribus auras,
378
aut arguta lacus circumvolitavit hirundo
379
et veterem in limo ranae cecinere querelam.
380
Saepius et tectis penetralibus extulit ova
381
angustum formica terens iter et bibit ingens
382
arcus et e pastu decedens agmine magno
383
corvorum increpuit densis exercitus alis.
384
Iam variae pelagi volucres et quae Asia circum
385
dulcibus in stagnis rimantur prata Caystri,
386
certatim largos umeris infundere rores:
387
nunc caput obiectare fretis, nunc currere in undas
388
et studio incassum videas gestire lavandi.
389
Tum cornix plena pluviam vocat inproba voce
390
et sola in sicca secum spatiatur harena.
391
Ne nocturna quidem carpentes pensa puellae
392
nescivere hiemem, testa cum ardente viderent
393
scintillare oleum et putris concrescere fungos.
394
Nec minus ex imbri soles et aperta serena
395
prospicere et certis poteris cognoscere signis:
396
nam neque tum stellis acies obtunsa videtur,
397
nec fratris radiis obnoxia surgere Luna,
398
tenuia nec lanae per caelum vellera ferri;
399
non tepidum ad solem pinnas in litore pandunt
400
dilectae Thetidi alcyones, non ore solutos
401
inmundi meminere sues iactare maniplos.
402
At nebulae magis ima petunt campoque recumbunt,
403
solis et occasum servans de culmine summo
404
nequiquam seros exercet noctua cantus.
405
Adparet liquido sublimis in aere Nisus
406
et pro purpureo poenas dat Scylla capillo:
407
quacumque illa levem fugiens secat aethera pinnis,
408
ecce inimicus, atrox, magno stridore per auras
409
insequitur Nisus; qua se fert Nisus ad auras,
410
illa levem fugiens raptim secat aethera pinnis
411
Tum liquidas corvi presso ter gutture voces
412
aut quater ingeminant, et saepe cubilibus altis
413
nescio qua praeter solitum dulcedine laeti
414
inter se in foliis strepitant; iuvat imbribus actis
415
progeniem parvam dulcisque revisere nidos;
416
haud equidem credo, quia sit divinitus illis
417
ingenium aut rerum fato prudentia maior;
418
verum ubi tempestas et caeli mobilis humor
419
mutavere vias et Iuppiter uvidus austris
420
denset, erant quae rara modo, et, quae densa, relaxat,
421
vertuntur species animorum et pectora motus
422
nunc alios, alios, dum nubila ventus agebat,
423
concipiunt: hinc ille avium concentus in agris
424
et laetae pecudes et ovantes gutture corvi.
425
Si vero solem ad rapidum lunasque sequentis
426
ordine respicies, numquam te crastina fallet
427
hora neque insidiis noctis capiere serenae.
428
Luna, revertentis cum primum colligit ignis,
429
si nigrum obscuro conprenderit aera cornu,
430
maxumus agricolis pelagoque parabitur imber;
431
at si virgineum suffuderit ore ruborem,
432
ventus erit; vento semper rubet aurea Phoebe.
433
Sin ortu quarto, namque is certissimus auctor,
434
pura neque obtunsis per caelum cornibus ibit,
435
totus et ille dies et qui nascentur ab illo
436
exactum ad mensem pluvia ventisque carebunt,
437
votaque servati solvent in litore nautae
438
Glauco et Panopeae et Inoo Melicertae.
439
Sol quoque et exoriens et cum se condet in undas
440
signa dabit; solem certissima signa sequuntur,
441
et quae mane refert et quae surgentibus astris.
442
Ille ubi nascentem maculis variaverit ortum
443
conditus in nubem medioque refugerit orbe,
444
suspecti tibi sint imbres; namque urget ab alto
445
arboribusque satisque Notus pecorique sinister.
446
Aut ubi sub lucem densa inter nubila sese
447
diversi rumpent radii aut ubi pallida surget
448
Tithoni croceum linquens Aurora cubile,
449
heu male tum mitis defendet pampinus uvas:
450
tam multa in tectis crepitans salit horrida grando.
451
Hoc etiam, emenso cum iam decedit Olympo,
452
profuerit meminisse magis; nam saepe videmus
453
ipsius in voltu varios errare colores:
454
caeruleus pluviam denuntiat, igneus Euros;
455
sin maculae incipient rutilo inmiscerier igni,
456
omnia tum pariter vento nimbisque videbis
457
fervere. Non illa quisquam me nocte per altum
458
ire, neque a terra moneat convellere funem.
459
At si, cum referetque diem condetque relatum,
460
lucidus orbis erit, frustra terrebere nimbis
461
et claro silvas cernes Aquilone moveri.
462
Denique quid vesper serus vehat, unde serenas
463
ventus agat nubes, quid cogitet humidus Auster,
464
sol tibi signa dabit. Solem quis dicere falsum
465
audeat. Ille etiam caecos instare tumultus
466
saepe monet fraudemque et operta tumescere bella.
467
Ille etiam exstincto miseratus Caesare Romam,
468
cum caput obscura nitidum ferrugine texit
469
inpiaque aeternam timuerunt saecula noctem.
470
Tempore quamquam illo tellus quoque et aequora ponti
471
obscenaeque canes inportunaeque volucres
472
signa dabant. Quotiens Cyclopum effervere in agros
473
vidimus undantem ruptis fornacibus Aetnam
474
flammarumque globos liquefactaque volvere saxa!
475
Armorum sonitum toto Germania caelo
476
audiit, insolitis tremuerunt motibus Alpes.
477
Vox quoque per lucos volgo exaudita silentis
478
ingens et simulacra modis pallentia miris
479
visa sub obscurum noctis, pecudesque locutae,
480
infandum! sistunt amnes terraeque dehiscunt
481
et maestum inlacrimat templis ebur aeraque sudant.
482
Proluit insano contorquens vertice silvas
483
fluviorum rex Eridanus camposque per omnis
484
cum stabulis armenta tulit. Nec tempore eodem
485
tristibus aut extis fibrae adparere minaces
486
aut puteis manare cruor cessavit et altae
487
per noctem resonare lupis ululantibus urbes.
488
Non alias caelo ceciderunt plura sereno
489
fulgura nec diri totiens arsere cometae.
490
ergo inter sese paribus concurrere telis
491
Romanas acies iterum videre Philippi;
492
nec fuit indignum superis, bis sanguine nostro
493
Emathiam et latos Haemi pinguescere campos.
494
Scilicet et tempus veniet, cum finibus illis
495
agricola incurvo terram molitus aratro
496
exesa inveniet scabra robigine pila
497
aut gravibus rastris galeas pulsabit inanis
498
grandiaque effossis mirabitur ossa sepulchris.
499
Di patrii, Indigetes, et romule Vestaque mater,
500
quae Tuscum Tiberim et Romana Palatia servas,
501
hunc saltem everso iuvenem succurrere saeclo
502
ne prohibete! Satis iam pridem sanguine nostro
503
Laomedonteae luimus periuria Troiae;
504
iam pridem nobis caeli te regia, Caesar,
505
invidet atque hominum queritur curare triumphos;
506
quippe ubi fas versum atque nefas: tot bella per orbem,
507
tam multae scelerum facies; non ullus aratro
508
dignus honos, squalent abductis arva colonis
509
et curvae rigidum falces conflantur in ensem.
510
Hinc movet Euphrates, illinc Germania bellum;
511
vicinae ruptis inter se legibus urbes
512
arma ferunt; saevit toto Mars inpius orbe;
513
ut cum carceribus sese effudere quadrigae,
514
addunt in spatia et frustra retinacula tendens
515
fertur equis auriga neque audit currus habenas.
|
