|
2
Hactenus arvorum cultus et sidera caeli,
3
nunc te, Bacche, canam, nec non silvestria tecum
4
virgulta et prolem tarde crescentis olivae.
5
Huc, pater o Lenaee -- tuis hic omnia plena
6
muneribus, tibi pampineo gravidus autumno
7
floret ager, spumat plenis vindemia labris --
8
huc, pater o Lenaee, veni nudataque musto
9
tingue novo mecum direptis crura cothurnis.
10
Principio arboribus varia est natura creandis.
11
namque aliae nullis hominum cogentibus ipsae
12
sponte sua veniunt camposque et flumina late
13
curva tenent, ut molle siler lentaeque genestae,
14
populus et glauca canentia fronde salicta;
15
pars autem posito surgunt de semine, ut altae
16
castaneae nemorumque Iovi quae maxima frondet
17
aesculus atque habitae Grais oracula quercus.
18
Pullulat ab radice aliis densissima silva,
19
ut cerasis ulmisque; etiam Parnasia laurus
20
parva sub ingenti matris se subicit umbra.
21
Hos natura modos primum dedit, his genus omne
22
silvarum fruticumque viret nemorumque sacrorum.
23
Sunt aliae, quas ipse via sibi repperit usus.
24
Hic plantas tenero abscindens de corpore matrum
25
deposuit sulcis, hic stirpes obruit arvo
26
quadrifidasque sudes et acuto robore vallos;
27
silvarumque aliae pressos propaginis arcus
28
exspectant et viva sua plantaria terra;
29
nil radicis egent aliae summumque putator
30
haud dubitat terrae referens mandare cacumen.
31
Quin et caudicibus sectis -- mirabile dictu --
32
truditur e sicco radix oleagina ligno.
33
Et saepe alterius ramos inpune videmus
34
vertere in alterius mutatamque insita mala
35
ferre pirum et prunis lapidosa rubescere corna.
36
Quare agite o proprios generatim discite cultus,
37
agricolae, fructusque feros mollite colendo,
38
neu segnes iaceant terrae. Iuvat Ismara Baccho
39
conserere atque olea magnum vestire Taburnum.
40
Tuque ades inceptumque una decurre laborem,
41
O decus, o famae merito pars maxima nostrae,
42
Maecenas, pelagoque volans da vela patenti;
43
non ego cuncta meis amplecti versibus opto,
44
non, mihi si linguae centum sint oraque centum,
45
ferrea vox; ades et primi lege litoris oram.
46
In manibus terrae; non hic te carmine ficto
47
atque per ambages et longa exorsa tenebo.
48
Sponte sua quae se tollunt in luminis oras,
49
infecunda quidem, sed laeta et fortia surgunt;
50
quippe solo natura subest. Tamen haec quoque, si quis
51
inserat aut scrobibus mandet mutata subactis,
52
exuerint silvestrem animum cultuque frequenti
53
in quascumque voles artis haud tarda sequentur.
54
Nec non et sterilis, quae stirpibus exit ab imis,
55
hoc faciat, vacuos si sit digesta per agros;
56
nunc altae frondes et rami matris opacant
57
crescentique adimunt fetus uruntque ferentem.
58
Iam quae seminibus iactis se sustulit arbos
59
tarda venit seris factura nepotibus umbram,
60
pomaque degenerant sucos oblita priores
61
et turpis avibus praedam fert uva racemos.
62
Scilicet omnibus est labor inpendendus et omnes
63
cogendae in sulcum ac multa mercede domandae.
64
Sed truncis oleae melius, propagine vites
65
respondent, solido Paphiae de robore myrtus;
66
plantis et durae coryli nascuntur et ingens
67
fraxinus Herculeaeque arbos umbrosa coronae
68
Chaoniique patris glandes, etiam ardua palma
69
nascitur et casus abies visura marinos.
70
Inseritur vero et fetu nucis arbutus horrida,
71
et steriles platani malos gessere valentis;
72
castaneae fagus, ornusque incanuit albo
73
flore piri glandemque sues fregere sub ulmis.
74
Nec modus inserere atque oculos inponere simplex.
75
Nam qua se medio trudunt de cortice gemmae
76
et tenuis rumpunt tunicas, angustus in ipso
77
fit nodo sinus: huc aliena ex arbore germen
78
includunt udoque docent inolescere libro.
79
Aut rursum enodes trunci resecantur et alte
80
finditur in solidum cuneis via, deinde feraces
81
plantae inmittuntur: nec longum tempus, et ingens
82
exsilit ad caelum ramis felicibus arbos
83
miraturque novas frondes et non sua poma.
84
Praeterea genus haud unum nec fortibus ulmis
85
nec salici lotoque neque Idaeis cyparissis,
86
nec pingues unam in faciem nascuntur olivae,
87
orchades et radii et amara pausia baca
88
pomaque et Alcinoi silvae, nec surculus idem
89
Crustumiis Syriisque piris gravibusque volemis.
90
Non eadem arboribus pendet vindemia nostris,
91
quam Methymnaeo carpit de palmite Lesbos;
92
sunt Thasiae vites, sunt et Mareotides albae,
93
pinguibus hae terris habiles, levioribus illae,
94
et passo Psithia utilior tenuisque Lageos
95
temptatura pedes olim vincturaque linguam,
96
purpureae preciaeque, et quo te carmine dicam,
97
Rhaetica? Nec cellis ideo contende Falernis.
98
Sunt et Amineae vites, firmissima vina,
99
Tmolius adsurgit quibus et rex ipse Phanaeus;
100
Argitisque minor, cui non certaverit ulla
101
aut tantum fluere aut totidem durare per annos.
102
Non ego te, Dis et mensis accepta secundis,
103
transierim, Rhodia, et tumidis, Bumaste, racemis.
104
Sed neque quam multae species nec nomina quae sint,
105
est numerus; neque enim numero conprendere refert;
106
quem qui scire velit, Libyci velit aequoris idem
107
discere quam multae Zephyro turbentur harenae,
108
aut ubi navigiis violentior incidit Eurus,
109
nosse, quot Ionii veniant ad litora fluctus.
110
Nec vero terrae ferre omnes omnia possunt.
111
fluminibus salices crassisque paludibus alni
112
nascuntur, steriles saxosis montibus orni;
113
litora myrtetis laetissima; denique apertos
114
Bacchus amat collis, aquilonem et frigora taxi.
115
Aspice et extremis domitum cultoribus orbem
116
Eoasque domos Arabum pictosque Gelonos:
117
divisae arboribus patriae. Sola India nigrum
118
fert ebenum, solis est turea virga Sabaeis.
119
Quid tibi odorato referam sudantia ligno
120
balsamaque et bacas semper frondentis acanthi?
121
Quid nemora Aethiopum molli canentia lana,
122
velleraque ut foliis depectant tenuia Seres;
123
aut quos Oceano propior gerit India lucos,
124
extremi sinus orbis, ubi aera vincere summum
125
arboris haud ullae iactu potuere sagittae?
126
Et gens illa quidem sumptis non tarda pharetris.
127
Media fert tristis sucos tardumque saporem
128
felicis mali, quo non praesentius ullum,
129
pocula si quando saevae infecere novercae,
130
miscueruntque herbas et non innoxia verba,
131
auxilium venit ac membris agit atra venena.
132
Ipsa ingens arbos faciemque simillima lauro;
133
et, si non alium late iactaret odorem,
134
laurus erat; folia haud ullis labentia ventis;
135
flos ad prima tenax; animas et olentia Medi
136
ora fovent illo et senibus medicantur anhelis.
137
sed neque Medorum, silvae ditissima, terra,
138
nec pulcher Ganges atque auro turbidus Hermus
139
laudibus Italiae certent, non Bactra neque Indi
140
totaque turiferis Panchaia pinguis harenis.
141
Haec loca non tauri spirantes naribus ignem
142
invertere satis inmanis dentibus hydri
143
nec galeis densisque virum seges horruit hastis;
144
sed gravidae fruges et Bacchi Massicus humor
145
inplevere; tenent oleae armentaque laeta.
146
Hinc bellator equus campo sese arduus infert;
147
hinc albi, Clitumne, greges et maxima taurus
148
victima, saepe tuo perfusi flumine sacro,
149
Romanos ad templa deum duxere triumphos.
150
Hic ver adsiduum atque alienis mensibus aestas
151
bis gravidae pecudes, bis pomis utilis arbos.
152
At rabidae tigres absunt et saeva leonum
153
semina nec miseros fallunt aconita legentis
154
nec rapit inmensos orbis per humum neque tanto
155
squameus in spiram tractu se colligit anguis.
156
Adde tot egregias urbes operumque laborem,
157
tot congesta manu praeruptis oppida saxis
158
fluminaque antiquos subter labentia muros.
159
An mare, quod supra, memorem, quodque adluit infra
160
anne lacus tantos? Te, Lari maxume, teque,
161
fluctibus et fremitu adsurgens Benace marino
162
an memorem portus Lucrinoque addita claustra
163
atque indignatum magnis stridoribus aequor
164
Iulia qua ponto longe sonat unda refuso
165
Tyrrhenusque fretis inmittitur aestus Avernis?
166
Haec eadem argenti rivos aerisque metalla
167
ostendit venis atque auro plurima fluxit.
168
Haec genus acre virum, Marsos pubemque Sabellam
169
adsuetumque malo Ligurem Volscosque verutos
170
extulit, haec Decios, Marios, magnosque Camillos,
171
Scipiadas duros bello et te, maxume Caesar,
172
qui nunc extremis Asiae iam victor in oris
173
inbellem avertis Romanis arcibus Indum.
174
Salve, magna parens frugum, Saturnia tellus,
175
magna virum; tibi res antiquae laudis et artem
176
ingredior, sanctos ausus recludere fontis,
177
Ascraeumque cano Romana per oppida carmen.
178
Nunc locus arvorum ingeniis: quae robora cuique,
179
quis color et quae sit rebus natura ferendis.
180
Difficiles primum terrae collesque maligni,
181
tenuis ubi argilla et dumosis calculus arvis,
182
Palladia gaudent silva vivacis olivae.
183
Indicio est tractu surgens oleaster eodem
184
plurimus et strati bacis silvestribus agri.
185
At quae pinguis humus dulcique uligine laeta,
186
quique frequens herbis et fertilis ubere campus --
187
qualem saepe cava montis convalle solemus
188
despicere; huc summis liquuntur rupibus amnes
189
felicemque trahunt limum -- quique editus austro
190
et filicem curvis invisam pascit aratris:
191
hic tibi praevalidas olim multoque fluentis
192
sufficiet Baccho vitis, hic fertilis uvae,
193
hic laticis, qualem pateris libamus et auro,
194
inflavit cum pinguis ebur Tyrrhenus ad aras,
195
lancibus et pandis fumantia reddimus exta.
196
Sin armenta magis studium vitulosque tueri
197
aut ovium fetum aut urentis culta capellas,
198
saltus et saturi petito longinqua Tarenti
199
et qualem infelix amisit Mantua campum,
200
pascentem niveos herboso flumine cycnos;
201
non liquidi gregibus fontes, non gramina deerunt;
202
et, quantum longis carpent armenta diebus,
203
exigua tantum gelidus ros nocte reponet.
204
Nigra fere et presso pinguis sub vomere terra
205
et cui putre solum, -- namque hoc imitamur arando --
206
optima frumentis; non ullo ex aequore cernes
207
plura domum tardis decedere plaustra iuvencis;
208
aut unde iratus silvam devexit arator
209
et nemora evertit multos ignava per annos
210
antiquasque domos avium cum stirpibus imis
211
eruit; illae altum nidis petiere relictis,
212
at rudis enituit inpulso vomere campus.
213
Nam ieiuna quidem clivosi glarea ruris
214
vix humilis apibus casias roremque ministrat;
215
et tophus scaber et nigris exesa chelydris
216
creta negant alios aeque serpentibus agros
217
dulcem ferre cibum et curvas praebere latebras.
218
Quae tenuem exhalat nebulam fumosque volucris
219
et bibit humorem et, cum volt, ex se ipsa remittit
220
quaeque suo semper viridi se gramine vestit
221
nec scabie et salsa laedit robigine ferrum:
222
illa tibi laetis intexet vitibus ulmos,
223
illa ferax oleo est, illam experiere colendo
224
et facilem pecori et patientem vomeris unci.
225
Talem dives arat Capua et vicina Vesevo
226
ora iugo et vacuis Clanius non aequus Acerris.
227
Nunc, quo quamque modo possis cognoscere, dicam.
228
Rara sit an supra morem si densa requires --
229
altera frumentis quoniam favet, altera Baccho,
230
densa magis Cereri, rarissima quaeque Lyaeo --
231
ante locum capies oculis alteque iubebis
232
in solido puteum demitti omnemque repones
233
rursus humum et pedibus summas aequabis harenas.
234
Si deerunt, rarum pecorique et vitibus almis
235
aptius uber erit; sin in sua posse negabunt
236
ire loca et scrobibus superabit terra repletis,
237
spissus ager; glaebas cunctantis crassaque terga
238
exspecta et validis terram proscinde iuvencis.
239
Salsa autem tellus et quae perhibetur amara,
240
frugibus infelix -- ea nec mansuescit arando
241
nec Baccho genus aut pomis sua nomina servat --
242
tale dabit specimen: tu spisso vimine qualos
243
colaque prelorum fumosis deripe tectis;
244
huc ager ille malus dulcesque a fontibus undae
245
ad plenum calcentur; aqua eluctabitur omnis
246
scilicet, et grandes ibunt per vimina guttae;
247
at sapor indicium faciet manifestus et ora
248
tristia temptantum sensu torquebit amaro.
249
Pinguis item quae sit tellus, hoc denique pacto
250
discimus: haud umquam manibus iactata fatiscit,
251
sed picis in morem ad digitos lentescit habendo.
252
Humida maiores herbas alit, ipsaque iusto
253
laetior. Ah nimium ne sit mihi fertilis illa
254
nec se praevalidam primis ostendat aristis!
255
Quae gravis est, ipso tacitam se pondere prodit,
256
quaeque levis. Promptum est oculis praediscere nigram,
257
et quis cui color. At sceleratum exquirere frigus
258
difficile est: piceae tantum taxique nocentes
259
interdum aut hederae pandunt vestigia nigrae
260
his animadversis terram multo ante memento
261
excoquere et magnos scrobibus concidere montis,
262
ante supinatas aquiloni ostendere glaebas,
263
quam laetum infodias vitis genus. Optima putri
264
arva solo: id venti curant gelidaeque pruinae
265
et labefacta movens robustus iugera fossor.
266
Ac si quos haud ulla viros vigilantia fugit,
267
ante locum similem exquirunt, ubi prima paretur
268
arboribus seges et quo mox digesta feratur,
269
mutatam ignorent subito ne semina matrem.
270
Quin etiam caeli regionem in cortice signant,
271
ut, quo quaeque modo steterit, qua parte calores
272
Austrinos tulerit, quae terga obverterit axi,
273
restituant: adeo in teneris consuescere multum est.
274
Collibus an plano melius sit ponere vitem,
275
quaere prius. Si pinguis agros metabere campi,
276
densa sere; in denso non segnior ubere Bacchus;
277
sin tumulis adclive solum collisque supinos,
278
indulge ordinibus, nec setius omnis in unguem
279
arboribus positis secto via limite quadret.
280
Ut saepe ingenti bello cum longa cohortis
281
explicuit legio et campo stetit agmen aperto,
282
directaeque acies, ac late fluctuat omnis
283
aere renidenti tellus, necdum horrida miscent
284
proelia, sed dubius mediis Mars errat in armis:
285
omnia sint paribus numeris dimensa viarum;
286
non animum modo uti pascat prospectus inanem,
287
sed quia non aliter viris dabit omnibus aequas
288
terra neque in vacuum poterunt se extendere rami.
289
Forsitan et scrobibus quae sint fastigia quaeras.
290
ausim vel tenui vitem committere sulco.
291
Altior ac penitus terrae defigitur arbos,
292
aesculus in primis, quae quantum vertice ad auras
293
aetherias, tantum radice in Tartara tendit.
294
Ergo non hiemes illam, non flabra neque imbres
295
convellunt; inmota manet, multosque nepotes,
296
multa virum volvens durando saecula vincit.
297
Tum fortis late ramos et bracchia pandens
298
huc illuc, media ipsa ingentem sustinet umbram.
299
Neve tibi ad solem vergant vineta cadentem,
300
Neve inter vitis corylum sere, neve flagella
301
summa pete aut summa defringe ex arbore plantas
302
tantus amor terrae -- neu ferro laede retunso
303
semina, neve oleae silvestris insere truncos:
304
nam saepe incautis pastoribus excidit ignis,
305
qui furtim pingui primum sub cortice tectus
306
robora conprendit frondesque elapsus in altas
307
ingentem caelo sonitum dedit; inde secutus
308
per ramos victor perque alta cacumina regnat
309
et totum involvit flammis nemus et ruit atram
310
ad caelum picea crassus caligine nubem,
311
praesertim si tempestas a vertice silvis
312
incubuit glomeratque ferens incendia ventus.
313
Hoc ubi, non a stirpe valent caesaeque reverti
314
possunt atque ima similes revirescere terra;
315
infelix superat foliis oleaster amaris.
316
Nec tibi tam prudens quisquam persuadeat auctor
317
tellurem Borea rigidam spirante movere.
318
Rura gelu tum claudit hiems nec semine iacto
319
concretam patitur radicem adfigere terrae.
320
Optima vinetis satio, cum vere rubenti
321
candida venit avis longis invisa colubris,
322
prima vel autumni sub frigora, cum rapidus Sol
323
nondum hiemem contingit equis, iam praeterit aestas.
324
Ver adeo frondi nemorum, ver utile silvis;
325
vere tument terrae et genitalia semina poscunt.
326
Tum pater omnipotens fecundis imbribus Aether
327
coniugis in gremium laetae descendit et omnis
328
magnus alit magno commixtus corpore fetus.
329
Avia tum resonant avibus virgulta canoris
330
et Venerem certis repetunt armenta diebus;
331
parturit almus ager Zephyrique tepentibus auris
332
laxant arva sinus; superat tener omnibus humor;
333
inque novos soles audent se germina tuto
334
credere, nec metuit surgentis pampinus austros
335
aut actum caelo magnis aquilonibus imbrem,
336
sed trudit gemmas et frondes explicat omnis.
337
Non alios prima crescentis origine mundi
338
inluxisse dies aliumve habuisse tenorem
339
crediderim: ver illud erat, ver magnus agebat
340
orbis et hibernis parcebant flatibus Euri,
341
cum primae lucem pecudes hausere virumque
342
terrea progenies duris caput extulit arvis,
343
inmissaeque ferae silvis et sidera caelo.
344
Nec res hunc tenerae possent perferre laborem,
345
si non tanta quies iret frigusque caloremque
346
inter, et exciperet caeli indulgentia terras.
347
Quod superest, quaecumque premes virgulta per agros,
348
sparge fimo pingui et multa memor occule terra,
349
aut lapidem bibulum aut squalentis infode conchas;
350
inter enim labentur aquae tenuisque subibit
351
halitus atque animos tollent sata; iamque reperti,
352
qui saxo super atque ingentis pondere testae
353
urgerent; hoc effusos munimen ad imbris,
354
hoc, ubi hiulca siti findit canis aestifer arva.
355
Seminibus positis superest diducere terram
356
saepius ad capita et duros iactare bidentis,
357
aut presso exercere solum sub vomere et ipsa
358
flectere luctantis inter vineta iuvencos;
359
tum levis calamos et rasae hastilia virgae
360
fraxineasque aptare sudes furcasque valentis,
361
viribus eniti quarum et contemnere ventos
362
adsuescant summasque sequi tabulata per ulmos.
363
Ac dum prima novis adolescit frondibus aetas,
364
parcendum teneris, et dum se laetus ad auras
365
palmes agit laxis per purum inmissus habenis,
366
ipsa acie nondum falcis temptanda, sed uncis
367
carpendae manibus frondes interque legendae.
368
Inde ubi iam validis amplexae stirpibus ulmos
369
exierint, tum stringe comas, tum bracchia tonde --
370
ante reformidant ferrum -- tum denique dura
371
exerce imperia et ramos conpesce fluentis.
372
Texendae saepes etiam et pecus omne tenendum,
373
praecipue dum frons tenera inprudensque laborum;
374
cui super indignas hiemes solemque potentem
375
silvestres uri adsidue capreaeque sequaces
376
inludunt, pascuntur oves avidaeque iuvencae.
377
Frigora nec tantum cana concreta pruina
378
aut gravis incumbens scopulis arentibus aestas,
379
quantum illi nocuere greges durique venenum
380
dentis et admorso signata in stirpe cicatrix.
381
Non aliam ob culpam Baccho caper omnibus aris
382
caeditur et veteres ineunt proscaenia ludi
383
praemiaque ingeniis pagos et compita circum
384
thesidae posuere atque inter pocula laeti
385
mollibus in pratis unctos saluere per utres.
386
Nec non Ausonii, Troia gens missa, coloni
387
versibus incomptis ludunt risuque soluto
388
oraque corticibus sumunt horrenda cavatis
389
et te, Bacche, vocant per carmina laeta tibique
390
oscilla ex alta suspendunt mollia pinu.
391
Hinc omnis largo pubescit vinea fetu,
392
conplentur vallesque cavae saltusque profundi,
393
et quocumque deus circum caput egit honestum.
394
Ergo rite suum Baccho dicemus honorem
395
carminibus patriis lancesque et liba feremus
396
et ductus cornu stabit sacer hircus ad aram
397
pinguiaque in veribus torrebimus exta colurnis.
398
Est etiam ille labor curandis vitibus alter,
399
cui numquam exhausti satis est: namque omne quot annis
400
terque quaterque solum scindendum glebaque versis
401
aeternum frangenda bidentibus, omne levandum
402
fronde nemus. Redit agricolis labor actus in orbem
403
atque in se sua per vestigia volvitur annus.
404
Ac iam olim, seras posuit cum vinea frondes,
405
frigidus et silvis aquilo decussit honorem,
406
iam tum acer curas venientem extendit in annum
407
rusticus et curvo Saturni dente relictam
408
persequitur vitem attondens fingitque putando.
409
Primus humum fodito, primus devecta cremato
410
sarmenta et vallos primus sub tecta referto;
411
postremus metito. Bis vitibus ingruit umbra,
412
bis segetem densis obducunt sentibus herbae;
413
durus uterque labor: laudato ingentia rura,
414
exiguum colito. Nec non etiam aspera rusci
415
vimina per silvam et ripis fluvialis arundo
416
caeditur, incultique exercet cura salicti.
417
Iam vinctae vites, iam falcem arbusta reponunt,
418
iam canit effectos extremus vinitor antes:
419
sollicitanda tamen tellus pulvisque movendus
420
et iam maturis metuendus Iuppiter uvis.
421
Contra non ulla est oleis cultura; neque illae
422
procurvam exspectant falcem rastrosque tenacis,
423
cum semel haeserunt arvis aurasque tulerunt;
424
ipsa satis tellus, cum dente recluditur unco,
425
sufficit humorem et gravidas, cum vomere, fruges.
426
Hoc pinguem et placitam Paci nutritor olivam.
427
Poma quoque, ut primum truncos sensere valentis
428
et viris habuere suas, ad sidera raptim
429
vi propria nituntur opisque haud indiga nostrae.
430
Nec minus interea fetu nemus omne gravescit
431
sanguineisque inculta rubent aviaria bacis.
432
Tondentur cytisi, taedas silva alta ministrat,
433
pascunturque ignes nocturni et lumina fundunt.
434
Et dubitant homines serere atque inpendere curam
435
quid maiora sequar? -- salices humilesque genestae
436
aut illae pecori frondem aut pastoribus umbram
437
Sufficiunt saepemque satis et pabula melli --
438
et iuvat undantem buxo spectare Cytorum
439
naryciaeque picis lucos, iuvat arva videre
440
non rastris, hominum non ulli obnoxia curae.
441
Ipsae Caucasio steriles in vertice silvae,
442
quas animosi Euri adsidue franguntque feruntque,
443
dant alios aliae fetus, dant utile lignum
444
navigiis pinus, domibus cedrumque cupressosque.
445
Hinc radios trivere rotis, hinc tympana plaustris
446
agricolae et pandas ratibus posuere carinas,
447
viminibus salices fecundae, frondibus ulmi,
448
at myrtus validis hastilibus et bona bello
449
cornus, Ituraeos taxi torquentur in arcus.
450
Nec tiliae leves aut torno rasile buxum
451
non formam accipiunt ferroque cavantur acuto.
452
Nec non et torrentem undam levis innatat alnus,
453
missa Pado; nec non et apes examina condunt
454
corticibusque cavis vitiosaeque ilicis alvo.
455
Quid memorandum aeque Baccheia dona tulerunt
456
Bacchus et ad culpam causas dedit; ille furentis
457
centauros leto domuit, Rhoetumque Pholumque
458
et magno Hylaeum Lapithis cratere minantem.
459
O fortunatos nimium, sua si bona norint,
460
agricolas! quibus ipsa procul discordibus armis
461
fundit humo facilem victum iustissima tellus.
462
Si non ingentem foribus domus alta superbis
463
mane salutantum totis vomit aedibus undam,
464
nec varios inhiant pulchra testudine postis
465
inlusasque auro vestes Ephyreiaque aera,
466
alba neque Assyrio fucatur lana veneno
467
nec casia liquidi corrumpitur usus olivi:
468
at secura quies et nescia fallere vita,
469
dives opum variarum, at latis otia fundis --
470
speluncae vivique lacus et frigida Tempe
471
mugitusque boum mollesque sub arbore somni --
472
non absunt; illic saltus ac lustra ferarum
473
et patiens operum exiguoque adsueta iuventus,
474
sacra deum sanctique patres; extrema per illos
475
iustitia excedens terris vestigia fecit.
476
Me vero primum dulces ante omnia Musae,
477
quarum sacra fero ingenti percussus amore,
478
accipiant caelique vias et sidera monstrent,
479
defectus solis varios lunaeque labores;
480
unde tremor terris, qua vi maria alta tumescant
481
obicibus ruptis rursusque in se ipsa residant,
482
quid tantum Oceano properent se tinguere soles
483
hiberni, vel quae tardis mora noctibus obstet.
484
Sin, has ne possim naturae accedere partis,
485
frigidus obstiterit circum praecordia sanguis:
486
rura mihi et rigui placeant in vallibus amnes,
487
flumina amem silvasque inglorius. O ubi campi
488
Spercheosque et virginibus bacchata Lacaenis
489
Taygeta! O, qui me gelidis convallibus Haemi
490
sistat et ingenti ramorum protegat umbra!
491
Felix, qui potuit rerum cognoscere causas,
492
atque metus omnis et inexorabile fatum
493
subiecit pedibus strepitumque Acherontis avari.
494
Fortunatus et ille, deos qui novit agrestis,
495
panaque Silvanumque senem Nymphasque sorores:
496
illum non populi fasces, non purpura regum
497
flexit et infidos agitans discordia fratres
498
aut coniurato descendens Dacus ab Histro,
499
non res Romanae perituraque regna; neque ille
500
aut doluit miserans inopem aut invidit habenti
501
quos rami fructus, quos ipsa volentia rura
502
sponte tulere sua, carpsit; nec ferrea iura
503
insanumque forum aut populi tabularia vidit.
504
sollicitant alii remis freta caeca ruuntque
505
in ferrum, penetrant aulas et limina regum;
506
hic petit excidiis urbem miserosque Penatis,
507
ut gemma bibat et Sarrano dormiat ostro;
508
condit opes alius defossoque incubat auro;
509
hic stupet attonitus rostris; hunc plausus hiantem
510
per cuneos -- geminatus enim plebisque patrumque --
511
corripuit; gaudent perfusi sanguine fratrum,
512
exsilioque domos et dulcia limina mutant
513
atque alio patriam quaerunt sub sole iacentem.
514
Agricola incurvo terram dimovit aratro:
515
hinc anni labor, hinc patriam parvosque nepotes
516
sustinet, hinc armenta boum meritosque iuvencos.
517
Nec requies, quin aut pomis exuberet annus
518
aut fetu pecorum aut cerealis mergite culmi,
519
proventuque oneret sulcos atque horrea vincat.
520
Venit hiems: teritur Sicyonia baca trapetis,
521
glande sues laeti redeunt, dant arbuta silvae;
522
et varios ponit fetus autumnus et alte
523
mitis in apricis coquitur vindemia saxis.
524
Interea dulces pendent circum oscula nati,
525
casta pudicitiam servat domus, ubera vaccae
526
lactea demittunt pinguesque in gramine laeto
527
inter se adversis luctantur cornibus haedi.
528
Ipse dies agitat festos fususque per herbam,
529
ignis ubi in medio et socii cratera coronant,
530
te libans, Lenaee, vocat pecorisque magistris
531
velocis iaculi certamina ponit in ulmo,
532
corporaque agresti nudant praedura palaestrae.
533
Hanc olim veteres vitam coluere Sabini,
534
hanc Remus et frater, sic fortis Etruria crevit
535
scilicet et rerum facta est pulcherrima Roma,
536
septemque una sibi muro circumdedit arces.
537
Ante etiam sceptrum Dictaei regis et ante
538
inpia quam caesis gens est epulata iuvencis,
539
aureus hanc vitam in terris Saturnus agebat;
540
necdum etiam audierant inflari classica, necdum
541
inpositos duris crepitare incudibus enses.
542
Sed nos inmensum spatiis confecimus aequor,
543
et iam tempus equum fumantia solvere colla.
|
